Chế Độ Ăn Uống Dưỡng Sinh Khi Vào Đông

Trong Y học cổ truyền, việc duy trì sức khỏe thông qua ẩm thực là một phần quan trọng trong việc giữ gìn sự cân bằng tự nhiên của môi trường và cơ thể. Đặc biệt vào mùa đông, khi thời tiết lạnh đặt ra những thách thức cho sức khỏe thì ăn uống dưỡng sinh là cách để bảo vệ cơ thể khỏi những tác động tiêu cực đó. Vậy chế độ ăn uống dưỡng sinh như thế nào, hãy cùng Tiệm Gấu Nu tìm hiểu và học hỏi các phương pháp đó nhé!

 Mùa đông là mùa mà dương khí trong giới tự nhiên suy vi, vạn vật tàng ẩn lại, cây cối điêu linh, nhiều loại động thực vật gần như trong trạng thái ngủ đông, chuẩn bị tinh thần cho mùa xuân năm tới phát triển. Thời điểm này, dương khí tiềm ẩn, có lợi cho tinh khí bổ sung và tích lũy.

Cho nên dưỡng sinh vào mùa đông thì cần phải tàng tinh, dưỡng âm phòng hàn, nghỉ ngơi phải điều độ, việc phòng thất cần hợp lý, không được quá lao lực. Ngoài ra, mùa đông hàn khí tràn ngập, hàn là tà khí thuộc âm, rất dễ làm hại đến thận dương, vậy nên cần phải dưỡng tàng cố tinh, bổ ích thận dương.

Phương pháp dưỡng sinh bằng ăn uống

1. Dưỡng sinh bằng thức ăn theo ngũ vị

Ngũ vị là chỉ các vị: chua, đắng, ngọt, cay, mặn, phối hợp cùng với can (xuân), tâm (hạ), tỳ (trưởng hạ), phế (thu), thận (đông). Đông y cho rằng, các vị khác nhau thì tác dụng cũng không giống nhau.

a. Vị chua:

Vị chua có tác dụng thu liễm, làm giảm bớt tiểu tiện, giữ mồ hôi, ngăn tiêu chảy. Mùa đông đi tiểu nhiều, ăn đồ chua vừa phải có thể giảm bớt tiểu tiện, ví dụ như ăn cam quýt, ô mai, sơn tra ...

b. Vị đắng:

Mùa đông, thận (thủy) làm chủ dễ khắc tâm (hỏa), tức là mùa đông tâm hỏa hư nhiều, vì vậy lúc này cần ăn nhiều vị đắng để bổ tâm. Ngoài ra, những chất dạng kiềm chứa trong các thực phẩm vị đắng có tác dụng tiêu viêm giải nhiệt, thúc đẩy tuần hoàn máu và làm giãn huyết quản.

c. Vị ngọt:

Vị ngọt có tác dụng bồi bổ làm phòng chống co giật. Mùa đông giá lạnh, nên ăn thêm các thực phẩm có vị ngọt như: các loại đường, mật ong nguyên chất, mứt, nước uống ngọt... để cung cấp nhiệt năng, giúp cơ thể chống chọi lại với giá lạnh. Nhưng cũng không nên ăn quá nhiều vì dễ gây béo phì, làm trở ngại cho sự tiêu hóa của dạ dày và giảm cảm giác thèm ăn, thậm chí còn ảnh hưởng không tốt đến tim và thận.

d. Vị cay:

Thực phẩm vị cay có tác dụng phát tán, hành khí, hoạt huyết... Phần lớn thực phẩm có vị cay thiên về tính nhiệt như: hành, gừng, tỏi, ớt, hạt tiêu, quế, hồi... khi dùng vào mùa đông có thể trừ hàn và kích thích tăng nhiệt lượng cho cơ thể.

e. Vị mặn:

Dinh dưỡng học cổ truyền còn cho rằng vị mặn có tác dụng bổ ích âm huyết, đào thải tán kết, làm mạnh tạng thận. Theo nguyên tắc “thu đông dưỡng âm”, mùa đông nên ăn nhiều thực phẩm vị mặn để bổ thận, ví dụ như: rau câu, sứa, rau tảo... Đương nhiên, cũng không thể quá lạm dụng các loại thức ăn mặn vì dễ làm tổn hại đến tạng tâm và cũng không có lợi cho tạng tỳ.

2. Bồi bổ cho cơ thể

Ngoài việc chọn lựa thức ăn phù hợp với ngũ vị cho mùa đông, chúng ta cũng cần bồi bổ dinh dưỡng cho cơ thể thông qua các phương pháp sau đây:

Vào mùa đông, lượng nước trong cơ thể giảm do đổ mồ hôi và đi tiểu hàng ngày nên cần bổ sung khoảng 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày.

Uống trà: Trà chứa nhiều vitamin và nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể, đặc biệt trà xanh có tác dụng ngăn ngừa ung thư và bảo vệ sức khỏe cực kỳ hiệu quả.

Dưỡng sinh trong mùa Đông coi trọng bồi bổ cơ thể một cách khoa học. Người dương khí hư thì phải chọn ăn nhiều đạm, thịt động vật như thịt bò, thịt gà, thịt dê,... Người khí và huyết đều hư có thể ăn thịt ngan, thịt vịt, thịt gà đen,... Không nên ăn uống các loại đồ sống, đồ lạnh mà gây tổn hại dương khí của cơ thể.

 Buổi sáng ăn cháo nóng, buổi tối ăn ít lại là phương pháp tốt nhất để bảo vệ dạ dày. Các loại cháo như cháo nếp táo đỏ, cháo bát bảo, cháo hạt kê là thích hợp nhất. Cũng có thể ăn cháo long nhãn để dưỡng tâm an thần, cháo hoa cúc giúp sáng mắt giải nhiệt, cháo cá diếc dưỡng dạ dày, cháo phục linh dưỡng tỳ tạng, cháo vừng ích tinh dưỡng âm, cháo hạt óc chó dưỡng âm cố tinh, cháo táo đỏ ích khí dưỡng âm, cháo ngân nhĩ dưỡng phổi, cháo củ cải giúp tiêu đờm.

Phương pháp dưỡng sinh bằng vị thuốc

Trong “Thiên kim dực phương” có viết: “Mùa đông uống rượu thuốc 2 đến 3 đợt, đến lập xuân thì thôi”. Nhóm rượu thuốc này bao gồm: rượu thập toàn đại bổ, rượu câu kỷ tử, rượu sâm nhung, rượu đông trùng… Mỗi ngày uống 1 - 2 lần, mỗi lần uống khoảng 1 chén.

Còn thuốc bổ thường dùng trong mùa đông gồm: nhân sâm, hoàng kỳ, a giao, đông trùng hạ thảo, hà thủ ô, câu kỷ tử, đương quy, đào nhân, đại táo, long nhãn, hoài sơn, hạt sen, bách hợp, lộc nhung, quế nhục… Nhưng cần phải chú ý rằng, cũng không được dùng quá nhiều đồ nóng, để tránh làm hại đến âm dịch.

 Y gia nổi tiếng là Trương Chí Thông đã đưa ra cách lý giải cho nguyên tắc “Thu đông dưỡng âm” trong “Hoàng đế nội kinh” rằng: “Mùa thu và mùa đông, âm thịnh ở ngoài nhưng lại suy yếu ở trong”, cho nên không được chỉ dùng thuốc ôn bổ trợ dương mà còn phải kết hợp với thuốc tư bổ âm tinh, làm cho âm dương chuyển hóa lẫn nhau. Ngoài ra, mùa đông ít mưa, khí hậu tương đối khô hanh, cho nên cần dùng những thuốc ôn nhuận như tang ký sinh, thỏ ti tử, thục địa…

Trên đây là những thông tin mà Tiệm Gấu Nu tìm hiểu và tổng hợp lại về.Chế độ ăn uống “Dưỡng sinh” khi vào đông. Hy vọng bạn có thể áp dụng và lựa chọn.thực phẩm phù hợp với cơ địa của mình và gia đình để đảm bảo cơ thể luôn được khoẻ mạnh trong tiết trời lạnh giá.